ÇFARË ËSHTË AXHENDA E GJELBËR PËR BALLKANIN PERËNDIMOR?

Me synim përshpejtimin e masave dhe veprimeve për Klimën dhe Mjedisin në Ballkanin Perëndimor, Bashkimi Evropian po mbështet zbatimin e Axhendës së Gjelbër për Ballkanin Perëndimor. Axhenda e Gjelbër përbëhet nga 5 shtylla kryesore si:
(1) Veprimi për Klimën: dekarbonizimi, energjia, lëvizshmëria;
(2) Ekonomia Qarkulluese: mbetjet, riciklimi, prodhimi i qëndrueshëm dhe përdorimi i qëndrueshëm i burimeve;
(3) Biodiversiteti: mbrotja dhe ripërtëritja e natyrës;
(4) Ndotja e ajrit, ujit dhe tokës;
(5) Sisteme të qëndrueshme ushqimore dhe zonat rurale.
Objektivat e secilit prej kapitujve të mësipërme do të mundësohen përmes investimeve dhe veprimeve konkrete të mbështetura nga instrumentat financare kryesisht të BE-së.

SISTEMET E QËNDRUESHME USHQIMORE DHE ZONAT RURALE

Niveli i përputhshmërisë së Ballkanit Perëndimor me standardet e BE -së përsa i përket shëndetit të kafshëve dhe bimëve, sigurinë ushqimore dhe mirëqenien e kafshëve ndryshon në mënyrë të konsiderueshme, dhe përpjekjet e mëdha janë ende të nevojshme në lidhje me përparimin në këto drejtime. Kjo është bërë edhe më e rëndësishmë në kontekstin e strategjisë “Farm to Fork”, hartuar dhe miratuar së fundmi nga BE.
Bujqësia dhe sektorët e lidhur ende kontribuojnë rreth 10% të Prodhimit të Brëndshëm Bruto (GDP), ndërsa në disa vende vlërsohet se bujqësia, pylltaria dhe peshkimi është afër 20% të fuqisë punëtore në nivel kombëtar (40% në rastin e Shqipërisë). Në plane afatgjatë, për të kaluar në një sistem të qëndrueshëm ushqimore, vendet e Ballkanit Perëndimore do të kenë nevojë të transformojnë jo vetëm sektorin e prodhimit, por edhe sektorin e përpunimit të ushqimit dhe promovimin e konsumimit të qëndrueshëm të ushqimit.

Nëpërmjet Axhendës së Gjelbër, në kuadër të kapitullit për “Sistemet e qëndrueshme ushqimore dhe zonat rurale” do të ndërmerren këto nisma për të siguruar arritjen e objektivave të vendosur:

• Mbështetje për të përafruar me standartet e BE-së sektorin agro-ushqimorë, për sigurinë ushqimore, shëndetin dhe mirëqënien e kafshëve dhe bimëve (përmirësimi i biosigurisë në fermat blegtorale dhe shëndetin e kafshëve, parandalimin e sëmundjeve; etj);
• Forcimi i kontrollove të higjenës (zyrtare), përmirësimi i gjurmueshmërisë dhe etiketimit të produkteve ushqimore (përfshirë çertifikimin e harmonizuar të sistemit elektronik) për të mundësuar sigurinë ushqimore;
• Mbështetje për fermat organike dhe miqësore ndaj mjedisit, dhe reduktimi i kimikateve sintetike në përdorim në prodhimin e ushqimeve: pesticidet, preparatet veterinare, dhe fertilizuesit;
• Mbështetje për bashkëpunim midis institucioneve apo njësive shkencore, edukuese, prodhuese, përpunimin e ushqimit për të lehtësuar tranzicionin drejt formave innovative dhe tekonologjive miqësore ndaj mjedisit dhe metodave të operimit të fermave;
• Mbështetje për veprime për të reduktuar gjenerimin e mbetjeve në zonat rurale dhe bregdetare (përgjatë rrugëve, lumenjve);
• Përparimi i përpjekjeve për zhvillimin e qëndrueshëm të zonave rurale nëpërmjet zbatimit të “LEADER”, moderzinimit të aseteve të sektorit agro-ushqimor”, mbështetje për diversifikim ekonomik dhe përmirësimit të infrastrukturës rurale përmes IPARD.

Burimi: COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT Guidelines for the Implementation of the Green Agenda for the Western Balkans

(Përkthimi i këtij materiali nuk është zyrtar, ndaj interpretimi i saj në gjuhën shqipe nuk është përgjegjësi e autorit.)

Përmbajtja e këtij artikulli është përgjegjësi e Qendrës EDEN dhe në asnjë rrethanë nuk mund të konsiderohet se pasqyron pikëpamjet e Bashkimit Evropian.

Ky material informues për Axhendën e Gjelbër për Ballkanin Perëndimor vjen si pjesë e projektit “Green Economy for an Advanced Region”, financuar nga Bashkimi Evropian dhe zbatohet nga FORS Mali i Zi në partneritet me organizatat SMART Kolektive nga Serbia, Qendra për Zhvillim dhe Mbështetje nga Bosnja dhe Hercegovina, EKO Svest nga Maqedonia Veriore, Qendra EDEN nga Shqipëria dhe Shoqata Slap nga Kroacia.

ÇFARË ËSHTË AXHENDA E GJELBËR PËR BALLKANIN PERËNDIMOR?

Me synim përshpejtimin e masave dhe veprimeve për Klimën dhe Mjedisin në Ballkanin Perëndimor, Bashkimi Evropian po mbështet zbatimin e Axhendës së Gjelbër për Ballkanin Perëndimor. Axhenda e Gjelbër përbëhet nga 5 shtylla kryesore si:
(1) Veprimi për Klimën: dekarbonizimi, energjia, lëvizshmëria;
(2) Ekonomia Qarkulluese: mbetjet, riciklimi, prodhimi i qëndrueshëm dhe përdorimi i qëndrueshëm i burimeve;
(3) Biodiversiteti: mbrotja dhe ripërtëritja e natyrës;
(4) Ndotja e ajrit, ujit dhe tokës;
(5) Sisteme të qëndrueshme ushqimore dhe zonat rurale.
Objektivat e secilit prej kapitujve të mësipërme do të mundësohen përmes investimeve dhe veprimeve konkretë të mbështetura nga instrumentat financare kryesisht të BE-së.

PASTRIMI I AJRIT, UJIT DHE TOKËS

Ndotja e ajrit mbetet një nga problemet kryesore në Ballkanin Perëndimor me një ndikim të drejtpërdrejt tek shendeti i qytetarëve. Përqendrimi i lartë i grimcave ndotës janë kryesisht për shkak të shkarkimeve industrial (si termocentralet), sistemet e ngrohjes së brëndshme (soba druri, djegia e mbetjeve, etj.), trafikut (mjetet lëvizëse të vjetra). Në lidhje me burimet ujore, faktorët presionues kryesorë të sasisë së ujit janë aktivitetet industrial, bujqësia dhe infrastruktura publike e ujësjellsëve. Thatësira e përhapur në rajon përgjatë viteve të fundit ka sjellur thkesimin e rëndësisë e sigurimit të burimeve ujore në vazhdim në gjithë Evropën.

Nëpërmjet Axhendës së Gjelbër, në kuadër të kapitullit për “Pastrimi i ajrit, ujit dhe tokës” do të ndërmerren këto nisma për të siguruar arritjen e objektivave të vendosur:

- Asistimi i rajoni në zhvillimin dhe zbatimin e një strategjie për cilësinë e ajrit;
- Përparim i teknologjisë për industritë që kontribuojnë në shkarkime, sipas direktivës për shkarkimet industriale;
- Përfshirja e rajonit në rrjetet mbarë-evropiane për mbështetjen e nismave për pastrimin e ajrit, ujit dhe tokës, si psh. FAIRMODE; AQUILA, ESBN, etj.
- Mbëshetetja për përparimin e infrastruktures monitoruese për ujërat;
- Zbatimi i direktës për Ujin dhe nën-direktivave përkatëse;
- Mbështetje për marrëveshje bilaterale ose rajonale për ndotjen e ujit dhe tokës;
- Investime në trajtimin e mbetjeve urbane që përfundojnë apo shkarkojnë në ujë;
- Mbështetje për rajonin për të përdorur dhe kontribuar në programe si “European Earth Observation”, “Copernicus” dhe “Destination Earth”.

Burimi: COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT Guidelines for the Implementation of the Green Agenda for the Western Balkans

(Përkthimi i këtij materiali nuk është zyrtar, ndaj interpretimi i saj në gjuhën shqipe nuk është përgjegjësi e autorit.)

Përmbajtja e këtij artikulli është përgjegjësi e Qendrës EDEN dhe në asnjë rrethanë nuk mund të konsiderohet se pasqyron pikëpamjet e Bashkimit Evropian.

Ky material informues për Axhendën e Gjelbër për Ballkanin Perëndimor vjen si pjesë e projektit “Green Economy for an Advanced Region”, financuar nga Bashkimi Evropian dhe zbatohet nga FORS Mali i Zi në partneritet me organizatat SMART Kolektive nga Serbia, Qendra për Zhvillim dhe Mbështetje nga Bosnja dhe Hercegovina, EKO Svest nga Maqedonia Veriore, Qendra EDEN nga Shqipëria dhe Shoqata Slap nga Kroacia.

ÇFARË ËSHTË AXHENDA E GJELBËR PËR BALLKANIN PERËNDIMOR?

Me synim përshpejtimin e masave dhe veprimeve për Klimën dhe Mjedisin në Ballkanin Perëndimor, Bashkimi Evropian po mbështet zbatimin e Axhendës së Gjelbër për Ballkanin Perëndimor. Axhenda e Gjelbër përbëhet nga 5 shtylla kryesore si:
(1) Veprimi për Klimën: dekarbonizimi, energjia, lëvizshmëria;
(2) Ekonomia Qarkulluese: mbetjet, riciklimi, prodhimi i qëndrueshëm dhe përdorimi i qëndrueshëm i burimeve;
(3) Biodiversiteti: mbrotja dhe ripërtëritja e natyrës;
(4) Ndotja e ajrit, ujit dhe tokës;
(5) Sisteme të qëndrueshme ushqimore dhe zonat rurale.
Objektivat e secilit prej kapitujve të mësipërme do të mundësohen përmes investimeve dhe veprimeve konkretë të mbështetura nga instrumentat financare kryesisht të BE-së.

BIODIVERSITETI: MBROTJA DHE RIPËRTËRITJA E EKOSISTEMEVE

Sifdat kryesore në nivel rajonal dhe kombëtar lidhen me mungesën e angazhimit politik për të përmirësuar zbatimin e politikave për mbrotjen e biodiversitetin, mungesën e burimeve financiare dhe ndikimi i aktiviteteve ekonomike, si psh: bujqësia, pylltaria, peshkimi dhe, në një masë të vogël, transporti, zhvillimet e infrastrukturës dhe turizmit dhe energjisë. Kjo ka ardhur si pasojë e infrastrukturës së sistemeve aktuale të prodhimit dhe pjesërisht për shkak të ndërgjegjësimit, mos-informimit dhe mungesës së udhëzimeve lidhur me vlerat e shtuara që perfitohen nga larmia biologjike dhe mungesa e kuadrit ligjor për natyrën (zhvillimet infrastrukturore) ose presionet zhvillimore.

Nëpërmjet Axhendës së Gjelbër, në kuadër të kapitullit për “Biodiversiteti: Mbrojtja dhe Ripërtëritja e ekosistemeve” do të ndërmerren këto nisma për të siguruar arritjen e objektivave të vendosur:

- Mbështetje për zhvillimin dhe zbatimin e një Plan-Veprimi rajonal për biodiversitetin deri në 2030;
- Asistim në përgatitjen dhe zbatimin e nje plani ripërtëritës rajonal për pyjet dhe peisazhin;
- Asistim në analizimin e vlerave të biodiversitetit nga zgjidhjet e bazuara në natyrë dhe mundësitë e integrimit të tyre në zhvillimin e planit për klimën;
- Forcimi i mekanizmave të bashkëpunimit rajonal për konservimin e natyrës dhe angazhimin me Konventën e Rios të Kombeve të Bashkuara;
- Mbështetje për shkëmbim njohurish midis vende të Ballkanit Perëndimore dhe qëndra kërkimore të BE-së, dhe zbulimi i alternativave për të ngritur një qëndër informacioni për biodversitetin në nivel rajonal.

Burimi: COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT Guidelines for the Implementation of the Green Agenda for the Western Balkans

(Përkthimi i këtij materiali nuk është zyrtar, ndaj interpretimi i saj në gjuhën shqipe nuk është përgjegjësi e autorit.)

Përmbajtja e këtij artikulli është përgjegjësi e Qendrës EDEN dhe në asnjë rrethanë nuk mund të konsiderohet se pasqyron pikëpamjet e Bashkimit Evropian.

Ky material informues për Axhendën e Gjelbër për Ballkanin Perëndimor vjen si pjesë e projektit “Green Economy for an Advanced Region”, financuar nga Bashkimi Evropian dhe zbatohet nga FORS Mali i Zi në partneritet me organizatat SMART Kolektive nga Serbia, Qendra për Zhvillim dhe Mbështetje nga Bosnja dhe Hercegovina, EKO Svest nga Maqedonia Veriore, Qendra EDEN nga Shqipëria dhe Shoqata Slap nga Kroacia.

Mekanizmat gjithëpërfshirëse të Marrëveshjes së Gjelbër Evropiane (EU Green Deal)

Parimi themelor i përcaktuar që në pikënisjen e hartimit të Marrëveshjes së Gjelbër Evropiane (MGjE) ka qënë - gjithëpërfshirja, dhënia e mundësive të barabarta dhe mbështetje për cilindo prej shteteve apo sektorëve të prekur nga tranzicioni i gjelbër historik i BE-së. Slogani që ka shoqëruar disktumet në tyrezat hartuese të MGjE ka qënë - “askush mos të lihet mbrapa” (ang. Leaving no one behind) - duke përshkruar më së miri prioritetin dhe fokusin e BE-së në sheshimin e pabarazisë që mund të lind prej këtij tranzicioni.

Bashkimi Evropian do të vendosë në dispozicion mbështetje për të gjitha vendet anëtare të bllokut, fokusuar kryesisht në rajonet të cilat janë prodhuese intensive të Co2 ose aty ku punësimi në sektorin e lëndëve djegëse zë një përqindje të konsiderueshëm të nivelit të punësimit kombëtar. Shtetet anëtare mund të aksesojnë instrumenta mbështetës, duke përgatitur plane kombetare tranzicioni të cilat mbulojnë periudhën deri në 2030 dhe duke identifikuar zonat ku mbështetja është e nevojshme. Këto plane gjithashtu duhet të synojnë alternativa e praktika më të mira menaxhuese sociale, ekonomike dhe mjedisore.

Njerëzit dhe qytetarët, konsiderohen të jenë më të prekurit e këtij tranzicioni. Mekanizmat e tranzicionit do t’i mbrojnë përmes:

• Lehtësimit të mundësive të punësimit në sektoret e reja dhe atyre në tranzicion
• Ofrimin e mundësive trajnuese për përditësimin e kapaciteve/aftësive profesionale
• Përmirësimi i sistemeve izoluese të hapsirave banues
• Investim për të luftuar varfërinë energjitike
• Lehtësimit i aksesit të ujit dhe ajrit të pastër dhe të sigurtë. 

Kompanitë dhe sektorët e ekonomisë, aktive në industritë intensive të prodhimit të Co2. Mekanizmat e tranzicionit do t’i mbrojnë përmes:

• Mbështetje e kalimit drejt teknologjive të gjelbërta dhe diversifikimit ekonomik bazuar në investime miqësore nga klimës
• Krijimi i kushteve tërheqëse për sektorin publik dhe privat
• Sigurimi i aksesit më të lehtë të kredive dhe mbështetjes financiare
• Investimie për krijimin e firmave, start-ups, SMEs të reja.

Shtetet anëtarë dhe rajonet e BE-së, me varësi të lartë në përdorimin e lëndeve djegëse dhe industrive me prodhim të lartë Co2. Mekanizmat e tranzicionit do t’i mbrojnë përmes:

• Mbështetje për kapërcmin e këtyre aktiviteteve drejt alternativave më të pastra.
• Krijimi i vendeve të reja të punës në sektorin e ekonomisë së gjelbër.
• Investim për një transport publik më të qëndrueshëm.
• Sigurimi i asistencën teknike.
• Investim për burime energjie të rinovueshme
• Sigurimi i kredive/mbështetjeve financiare për autoritetet publike lokale.
• Përmirësimi i infrastrukturës energjitike, ngrohjes qëndrore dhe rrjetit të transportit.

(Përkthimi i këtij materiali nuk është zyrtar, ndaj interpretimi i saj në gjuhën shqipe nuk është përgjegjësi e autorit.)

Përmbajtja e këtij artikulli është përgjegjësi e Qendrës EDEN dhe në asnjë rrethanë nuk mund të konsiderohet se pasqyron pikëpamjet e Bashkimit Evropian.

Ky material informues për Axhendën e Gjelbër për Ballkanin Perëndimor vjen si pjesë e projektit “Green Economy for an Advanced Region”, financuar nga Bashkimi Evropian dhe zbatohet nga FORS Mali i Zi në partneritet me organizatat SMART Kolektive nga Serbia, Qendra për Zhvillim dhe Mbështetje nga Bosnja dhe Hercegovina, EKO Svest nga Maqedonia Veriore, Qendra EDEN nga Shqipëria dhe Shoqata Slap nga Kroacia.